Yohanan en Anita

Anita

De dood heeft voor mij een heel ruime betekenis. Bij mij roept het op: sterven, afscheid nemen van het leven en van je naasten, maar ook eerbied, intimiteit, naar het licht gaan, nieuw leven, leegte, pijn en verdriet, loslaten, transformatie, geheim.
Mijn vader is bijna 14 jaar geleden overleden. Ik heb zijn sterven als zeer indrukwekkend en intiem ervaren. Onze hele familie was bij hem. Toen het sacrament werd toegediend, gaf dit hem maar ook mij veel troost en een besef van rust en veiligheid. Naast het gevoel dat het afscheid droevig en verdrietig was heb ik het moment van zijn overlijden ook als een geboorte ervaren. Alsof hij door ons en door de engelen werd begeleid om naar de hemel te gaan, naar het licht. Ik hield zielsveel van mijn vader. De wereld en de tijd stonden op dat moment stil; het was voor mij het meest intieme moment van mijn leven. Ik had in de periode daarna heel sterk het gevoel dat mijn vader af en toe bij me was. Hij reisde in mijn gedachten met mij mee en ik liet hem dingen zien: “kijk, hier ben ik nu, vind je het ook zo mooi hier?” Plekken en situaties die ik nooit eerder met hem had kunnen delen, werden hierdoor nog waardevoller en het versterkte de band met mijn vader na zijn dood.
Ik vraag me regelmatig af: “leeft de ziel voort na de dood, zou de overledene gelukkig zijn in het hiernamaals? Of: incarneert de ziel in een nieuw lichaam?”. Er zijn zoveel vragen. Vroeger konden deze vragen me erg onrustig maken, de laatste jaren heb ik steeds meer het gevoel dat het goed is om niet alle antwoorden te weten. Wanneer je het geheim het geheim kunt laten krijgt het leven naar mijn beleving meer diepte en betekenis en kan er meer vrede en stilte groeien in jezelf.

Het is denk ik belangrijk om in het leven ook te kijken naar de donkere kanten, om hier bewust van te zijn. Hoewel ik iemand ben die altijd probeert de mooie en goede kanten te zien, kun je je ogen niet sluiten voor wat er pijnlijk is, in jezelf of buiten je. Vreugde en verdriet horen bij elkaar.
In mijn leven heb ik net als ieder ander dingen meegemaakt die raken aan doodgaan, bijvoorbeeld verbroken relaties. Het kan een heel proces zijn om jezelf weer terug te vinden en opnieuw te voelen wat belangrijk is in je leven. Deze gebeurtenissen hebben een hele impact, maar vormen je ook en maken je tot een wijzer en rijker mens als je er op een bewuste manier mee omgaat. Een paar jaar geleden volgde ik de opleiding tot geestelijk begeleider. Ik maakte kennis met een grote Spaanse mysticus uit de 16e eeuw, Johannes van het Kruis. In zijn gedichten beschrijft hij de ‘donkere nacht van de ziel’. Hij beschrijft de ziel die door het donker heengaat, niet meer geleid door dingen die voorheen belangrijk waren (bijvoorbeeld aanzien, geld, prestatiedwang) maar voortgedreven door een innerlijk licht dat brandt. Vanuit de mystiek wordt dit uitgelegd als God die in de mens aanwezig is en werkzaam is; er wordt innerlijk steeds meer losgelaten dat geen geestelijke waarde heeft. Het is een zuiveringsproces dat van binnen uit gebeurt, waardoor de mens zich steeds meer kan overgeven aan liefde. Het gaat dan niet meer om eigenbelang, maar om iets groters, de verbinding met God en met alles om ons heen. Het is een pijnlijk proces dat aan sterven doet denken. Het licht wordt niet met wilskracht opgewekt, maar is al diep van binnen aanwezig en wordt steeds meer zichtbaar, door het donker heen. “Het donkerste van het zwart herbergt het licht der lichten”.

Ik heb een mooie strofe uitgezocht uit een gedicht van Johannes van het Kruis. In het Spaans vertaald:

Yohanan

Wat me bijzonder raakt in het verhaal van Anita is ook haar betrokkenheid met religie en natuurvolkeren.
In mijn werk ben ik veel bezig met religies van over de hele wereld. Wat hebben ze gemeen? Hoe kun je ze met elkaar verbinden? Wat hebben oude religies ons te vertellen? Wanneer je de oude verhalen niet kent, heb je geen contact met de diepe wortels van je cultuur. En in Mexico hebben we de oude religie van de cultuurvolkeren en na de Spaanse overheersing ook de religies van het Westen die in onze cultuur zijn verweven. Als je deze twee niet kent, mis je een wezenlijk deel. Wij, Mexicanen, zijn mestiezen en je kan de twee kanten in jezelf niet ontkennen en moet die doorgronden voordat jezelf een standpunt in kan nemen.

En nu over de dood:
Eén zekerheid in ons leven is onze eigen dood.
De dood kan zich op veel manieren manisfesteren; op tragische wijze, als een heilig doel, absurd of de langverwachte dood, de gewenste dood of de dood waartegen je je verzet.
De dood houdt ons in het nu, kan zich ieder moment aandienen en als je bewust bent van je eigen eindigheid, geeft het je de kracht om alles nu uit het leven te halen. Op die manier is de dood ook acceptabel.

Een cultureel cadeau van mijn land is de aanwezigheid van de dood en het beleven van de dood op een bijzondere manier. Ik denk niet dat de dood in Mexico niet gevreesd wordt. Soms herinneren we ons de dood zoals die werd uitgevoerd eeuwen geleden door de Azteken, waarbij bloed werd geofferd aan hun God Huitzilopochtli.
Ik denk dat de manier waarop festiviteiten rondom de dood vorm worden gegeven een manier zijn om de dood te verzachten en het leven met humor en blijdschap te vieren, het leven lichter te maken.

Niet altijd had ‘Dia de Muertos – Dag van de doden’ de betekenis die we er nu aangeven.
In de wereld van de oorspronkelijke bewoners hielden de rituelen stand omdat zij ook betekenis hadden voor het heden. Het waren rituelen om de vruchtbaarheid van de aarde te vieren, de seizoenen te herdenken. Na de oogst, de vruchtbare periode van de aarde kwam de periode van ‘dood’, inkeer naar binnen.

De existentiele dichter Netzahualcoyotl uit de staat Texcoco zegt dat wij zoals bloemen zullen verwelken en zoals tekeningen zullen worden uitgeveegd. Dat wij zijn als een vleugje parfum, de zang van een vogel en een herinnering aan een breekbare grootheid. Hij praat over de onbelangrijkheid, de futiliteit en de illusie van bezit want het enige dat telt in het leven is de ervaring/de beleving.

Een interessante visie over de dood geeft Carlos Castenada in zijn boeken, hij zegt dat je de dood iemand is die als het ware meeloopt en je advies geeft. Door zijn bestaan deelt hij je mede dat je in het heden moet leven en je moet zijn in het moment. De dood kan ieder ogenblik aanbreken en daarom kan je het best in vrede leven en in licht.

De dood is een natuurwet, het is een transformatie naar iets anders. We transformeren maar weten niet meer dan dat. Wij creëren een wereld rondom de dood. Afhankelijk de cultuur waarin we leven. Maar een gegeven staat vast, dat de dood ons begeleidt en ons wijst op het leven in het hier en nu.

De Westerse culturen zoeken in wetenschap, kunst en techniek de onsterfelijkheid, zoeken naar de eeuwige jeugd.